Vrijwilligersorganisaties en eenzaamheid
Eenzaamheid, vandaag een veelbesproken onderwerp, is zo oud als de wereld. Nog nooit in de geschiedenis hebben we eenzaamheid zo op het collectief netvlies gehad als nu. Nog nooit ook zijn de ideeën over wat eenzaamheid is en wat er aan te doen valt zo onduidelijk geweest. Vraag een gemiddelde Nederlander naar wat deze onder eenzaamheid verstaat, en het antwoord zal gaan over vergeten ouderen in tehuizen. Wat het best kan worden beschreven met de term ‘vereenzaming’.
De definitie van eenzaamheid
Eenzaamheid is in de wereld van wetenschappers geen onomstreden begrip. Inmiddels is algemeen wel geaccepteerd dat de term ‘sociaal geïsoleerd’ een situatie beschrijft waarin mensen een zeer klein of geen netwerk hebben. Een situatie waarin met geen enkel mens heeft om in geval van nood op terug te vallen. Maar… dat is geen eenzaamheid. Dat is een situatie. Eenzaamheid is een emotie. Hoewel ze elkaar kunnen overlappen, is het echt heel iets anders.
Eenzaamheid, de emotie
Eenzaamheid roept nog wat verwarring op. Met een verwijzing naar recent neuropsychologisch onderzoek definieer ik eenzaamheid als: ‘het fysiek ervaren gebrek aan patronen van verbinding met andere mensen’. Met fysiek ervaren wordt bedoeld dat het gevoel van eenzaamheid correspondeert met een herkenbare hersenactiviteit, dus een fysiek ervaren.
Signaalfunctie
Dit signaal is te vergelijken met honger of dorst: het geeft aan dat er een tekort is in het lichaam, namelijk het tekort dat wordt veroorzaakt door een gebrek aan verbondenheid met een of meer anderen. In dit stadium is eenzaamheid dan ook geen probleem, eerder een gezond hulpmiddel dat ons aan onze sociale behoeften herinnert. Niks mis mee.
Wanneer wordt het een probleem?
Het gaat pas fout als dat signaal om welke reden ook niet wordt opgevolgd door actie. Die redenen kunnen uiteenlopend zijn. Van een gebrek aan persoonlijke competenties tot toevallige omstandigheden en combinaties daarvan. Eenzaamheid wordt dan chronisch. Dan verandert de persoon onder invloed van eenzaamheid en de gezondheidsrisico’s nemen sterk toe.
Traditioneel doen vrijwilligersorganisaties dit
Als maatschappij zijn we geneigd ons vooral zorgen te maken over de groep sociaal geïsoleerden. De bekende oude man achter de sanseveria’s. Daar gaat dan ook vrijwel alle aandacht naar toe in de zin van onderzoek en hulpverlening. Traditioneel doen vrijwilligersorganisaties heel veel om deze groep te steunen. Deze hulp wordt door heel veel mensen gewaardeerd. Terecht. Aandacht, steun, het is altijd goed…
Of is het wel zo goed…?
Het is voor de problemen die eenzaamheid met zich meebrengt geen oplossing. Erger nog, het kan het probleem van eenzaamheid juist versterken.
Het zou goed zijn als vrijwilligersorganisaties de recente ontwikkelingen in de kennis van eenzaamheid gaan gebruiken. Want er is vaak veel meer mogelijk dan mensen denken, maar heel vaak ook is dat op een heel andere manier dan we vaak denken!
Vaardigheden
Zo kunnen vrijwilligers èn de mensen die zij steunen meer baat hebben bij het leren van nieuwe vaardigheden. Maar ja, die moet je niet alleen eerst onder de knie krijgen. Je moet weten dat ze er zijn en wat ze doen. Het oplossingsgericht vragen stellen is een prachtig hulpmiddel in gespreksvoering. Het kan een eerste stap zijn in de richting van betere hulp bij eenzaamheid.
Vrijwilligersorganisaties kom in gesprek
Daarna ligt er een wereld open om met nieuwe kennis van de werking van ons brein aan de slag te gaan om eenzaamheid echt serieus aan te pakken. Niet met kopjes koffie. Beter gezegd: niet alleen met kopjes koffie. Maar bovendien met vakkennis. Ik doe een oproep aan vrijwilligersorganisaties om in gesprek te komen. Om meer te leren van wat werkt en wat niet. Zodat hun inspanningen en de inspanningen van een leger aan vrijwilligers bereiken wat ze willen bereiken: meer mensen met minder eenzaamheid.
Specialisten
In Nederland zijn steeds meer goed opgeleide mensen die zich hebben gespecialiseerd in (de aanpak van) eenzaamheid. Zoek er een in de buurt en neem contact op!
Groet,
Jeannette
