Eenzaamheid en Goede Doelen

Ik werd gebeld door een mevrouw van een Goed Doel. Natuurlijk noem ik geen namen. Het is een gerespecteerd Goed Doel. Met veel vestigingen in Nederland, die allemaal onafhankelijk van elkaar werken. In veel van die afdelingen heb ik de afgelopen twintig jaar lezingen gegeven. 

Eenzaamheid aanpakken als core-business

Veel Goede Doelen vinden dat ze eenzaamheid bestrijden. Dat dat bijna hun core-business is. Al jaar en dag. De meeste zijn typisch gericht op mensen in achterstandsituaties. Omdat vooral ouderen in achterstandsituaties de naam hebben te verpieteren achter de geraniums komen dan die Goede Doelen in beeld. Ze gaan op bezoek, bieden contactmogelijkheden, zoeken mensen op, fleuren de boel op met een bloemetje en een vrijwilliger, dus ze doen iets aan eenzaamheid.

Helaas, dat is een misverstand

Eenzaamheid is een normale menselijke emotie. Wie eenzaamheid niet kan oplossen heeft een probleem. Want eenzaamheid die te lang duurt verandert het brein, en niet ten goede. Het is dus eenvoudig:

Eenzaamheid en goede doelen: warm en hartelijk

Waar je ook komt bij organisaties die iets willen doen aan eenzaamheid tref je ze aan: mensen-mensen. Mensen met een groot hart. Dat is fantastisch. In zo’n organisatie voelt het een beetje als een warm bad. Vrijwilligers die op bezoek gaan, soms bij wildvreemde mensen, dat is mooi. Als mensen geen andere contacten hebben en het fijn vinden dat er een vreemde langskomt voor troost en steun, dan is dat werkelijk perfect.

Voor mensen die met wat deskundige hulp zelf kunnen leren omgaan met eenzaamheid is het geen passend aanbod. Die zitten niet te wachten op bezoek. Die spreekt het ook niet aan om leuk naar een bingo te gaan Of naar de contactavond in het buurthuis. En die mensen, daar zijn er heel erg veel van. Wat zij nodig hebben is een aanbod dat past bij hun behoefte.

Warme hartelijkheid lost eenzaamheid niet op

Er is gelukkig heel wat warme hartelijkheid te vinden in ons land. Maar helaas, eenzaamheid lost het niet op. Daarom: zolang Goede Doelen vrijwilligers langs sturen als steun bij eenzaamheid, zal die eenzaamheid niet worden opgelost. Waarom niet? Omdat zowel de vrijwilliger als degene die zich eenzaam voelt denkt dat dit wel zal helpen, zijn ze beiden teleurgesteld als dat niet zo blijkt te zijn.

Maar zolang iemand bezoek ontvangt, is er afleiding en aandacht. Dat kan verhullen dat er eigenlijk niet veel aan de eenzaamheid verandert. Desgevraagd zal ‘een eenzame’ niet snel zeggen dat die acties geen fluit uitmaken voor het gevoel van eenzaamheid. Uit dankbaarheid waardering uitspreken ligt veel meer voor de hand. Waardering is mooi. Maar waardering voor de moeite is iets heel anders dan waardering voor het succes…

Als blijkt dat mensen jaar in , jaar uit, weer om een maatje vragen (liefst dezelfde persoon!), of als er niet echt iets blijkt te veranderen in de hulpvraag, dan gaat er toch een twijfel ontstaan. Doen we wel het goede? Dat was ook precies de reden dat ze bij mij uit waren gekomen, die twijfel. De oplossing: vrijwilligers tot deskundigen maken, daar zijn ze nog niet aan toe. Hoe is dat toch zo gekomen?

Stukje geschiedenis

In 2000 leverde eenzaamheid als zoekterm nauwelijks iets op. De tien jaren daarop ontstond een hausse aan belangstelling in de media. Toch was er voor mensen die op zoek waren naar hulp voor zichzelf of een naaste nauwelijks informatie te vinden. In 2003 werd de eerste Nederlandse website gepubliceerd die hierin verandering wilde brengen. Een particulier initiatief, zonder financiële steun. In 2009 werd de Stichting Eenzaamheid.info opgericht, om door delen van kennis de aanpak van eenzaamheid te ondersteunen. De website eenzaamheid.info is tot de dag van vandaag actief in het delen van kennis over allerlei aspecten van eenzaamheid. 

Tien jaar aandacht voor eenzaamheid

In 2008 besloot een aantal partijen samen op te trekken om subsidiegelden te verwerven voor activiteiten die eenzaamheid onder de aandacht brachten, onder de naam Coalitie Erbij. Organisaties zoals Humanitas, Nationale Vereniging de Zonnebloem, Leger des Heils en het Nationaal Ouderenfonds, gesteund door KPMG gingen het thema eenzaamheid agenderen. Resto VanHarte, Sociaal Werk Nederland, Sensoor/Landelijke Luisterlijn en KPN Mooiste Contact Fonds waren al snel kernleden. 

Jarenlange ervaring

Alle bij de oprichting betrokken organisaties hebben jarenlange ervaring in het ondersteunen van mensen in allerlei situaties. Hun overtuiging is altijd geweest dat zij zelf al een aanpak tegen eenzaamheid vormen. Het is lastig om te erkennen dat ondanks al die inzet mensen zich toch eenzaam voelen. Het heeft jaren geduurd voordat bij leden van deze coalitie het inzicht ontstond dat eenzaamheid een complex probleem is dat zich helaas niet eenvoudig laat oplossen door meer contacten te bieden. Toch waren er in de loop van de jaren zeker mensen die hierop wezen, zoals bijvoorbeeld al in 2007 Prof. Theo van Tilburg en Prof. Tineke Fokkema, en nog eens in 2009 door Tineke Fokkema en Pearl Dykstra.  

Actieprogramma eenzaamheid en goede doelen

Eenzaamheid aanpakken was dan weliswaar niet succesvol, eenzaamheid op de nationale agenda zetten was dat wel degelijk. Dankzij hardnekkig volhouden en niet te vergeten enkele stevige subsidierondes, is eenzaamheid een onderwerp geworden waar de Rijksoverheid niet meer omheen kan. In 2018 werd de Coalitie Erbij beëindigd en werd het werk overgenomen door eentegeneenzaamheid.nl, een zogenaamd actieprogramma dat los van alle reguliere gezondheidsondersteuning en beleid door de minister is opgetuigd voor de periode tot 2022. Heel veel van wat er door die nieuwe club wordt gepromoot is nog steeds te scharen onder het kopje: goede doelen.

Ouderen, ouderen en nog eens ouderen

Veel Goede Doelen richten zich op het ondersteunen van ouderen. Dat is fantastisch, en daar gaan we zeker de komende decennia nog veel mensen voor nodig hebben. De Rijksoverheid steunt dit streven door allerlei initiatieven te ondersteunen die uitsluitend ouderen ten goede komen. Jammer, want zij vormen slechts 10% van de omvang van het probleem eenzaamheid. Ouderen verdienen steun, maar jongeren die je leert eenzaamheid aan te pakken, hebben daar jaren en jaren meer plezier van.

Mensen hebben hulp nodig

Wetenschappers hameren al jarenlang op het gebrek aan effect van steun en hulp bij eenzaamheid zoals dat wordt geboden door veel Goede Doelen. Niet om hen om de oren te slaan met narigheid, maar om te vragen of ze alsjeblieft willen zoeken naar dingen die wel werken, omdat mensen daar zo’n enorme behoefte aan hebben.

Nog eens: jarenlange ervaring

Mensen die zich lang eenzaam voelen, hebben jarenlang ervaring in het niet-kunnen oplossen van hun probleem. Sommigen hebben zich erbij neergelegd dat eenzaamheid hun levenslot is. Jammer, want vaak is er wel degelijk een oplossing. Zo geldt voor veel Goede Doelen dat ze jarenlang ervaring hebben in het niet-oplossen van eenzaamheid. Dat is geen schande. Er zijn dingen waar ze onovertroffen in zijn: in het steunen van mensen in allerlei nare situaties.

Iemand die zich eenzaam voelt kun je heel goed helpen, mits de motivatie er is om zelf iets te doen aan het probleem. Dat geldt voor organisaties net zo.

Eén schaap over de dam…

Ik zou het zo fantastisch vinden als er nou eens één Goed Doel zou zijn dat het lef heeft om te doen wat een van hun bestuurders mij al jaren geleden toefluisterde: “Ze zouden die vrijwilligers een zo’n cursus Creatief Leven moeten aanbieden”.  Goede doelen genoeg waar vrijwilligers zijn die zo’n cursus wel eens zouden willen doen. Bijvoorbeeld De Stichting Nationaal Hulpfonds, De Zonnebloem, Het Nationaal Ouderenfonds, Gouden Dagen, Humanitas, Luisterlijn, Platform Vrijwillige Inzet  om er maar eens een paar te noemen.

Wie weet…

Jeannette Rijks