Studenten zijn er in soorten en maten. Sommigen willen echt iets weten, anderen doen gewoon wat hen is opgedragen en gaan voor een zes. Niet voor het eerst schrijf ik erover. Er zijn genoeg studenten die wel echt iets willen weten. Die zich voorbereiden. Die al eens een zoekopdracht hebben uitgevoerd. Voor hen schrijf ik dit.
Studenten stellen vragen over eenzaamheid
Deze mail kreeg ik afgelopen week.
“Wij zijn studenten van de studie verpleegkunde aan het xxxxxxxxx. Momenteel zijn wij bezig met het opzetten van een wijklinkpagina met het thema eenzaamheid. Wij werden doorverwezen door xxxxxxxxxxxx. In het kader hiervan zouden wij u hierover de onderstaande vragen willen stellen:
- Wat is uw functie en waar houdt u zich zowel mee bezig?
- Wat is uw visie op eenzaamheid binnen Nederland?
- Wat zijn u ervaringen met eenzaamheid?
- Wat te doen bij een vermoeden van eenzaamheid?
- Hoe ontstaat eenzaamheid volgens u?
- Hoe kan je eenzaamheid signaleren?
- Welke tips heeft u voor zorgverleners om eenzaamheid aan te pakken?
- Welk advies heeft u voor ons als aankomend verpleegkundigen?
Mocht u nog vragen of opmerkingen hebben kunt u via dit mailadres contact opnemen.”
Mijn eerste reactie was: zijn ze nou besodemieterd?
Van dit soort verzoeken heb ik er heel veel. Soms zijn ze wat slimmer geformuleerd, zodat ik best bereid ben wat tijd vrij te maken voor ze, maar deze is toch wel van het type hondsbrutaal. Waarschijnlijk hebben ze dat zelf niet in de gaten. Daarom voor alle studenten die wat meer over eenzaamheid willen weten dit blog, waarin ik alle vragen van deze groep doorneem.
Vraag 1
-
Wat is uw functie en waar houdt u zich zowel mee bezig?
Laat ik de taalfouten negeren. Ik maak ze ook. 😉
Om te beginnen: als je een expert vraagt om je te helpen, dan is het wel slim als je van tevoren even nagaat wat zo iemand doet. Dat is in mijn geval dankzij onze vriend Google snel te vinden. Ik heb namelijk een website, waar dat op pagina één staat beschreven. Kijk maar. Daarmee was vraag 1 overbodig geweest. Je had dan ook even kunnen laten weten dat je doorhebt wat diegene doet die je iets vraagt. Dat is aardig. Daarmee laat je weten dat je interesse hebt.
Vraag 2
-
Wat is uw visie op eenzaamheid binnen Nederland?
Leuk is, dat je ook deze en volgende vragen zo had kunnen beantwoorden. De zoekopdracht Jeannette Rijks visie eenzaamheid levert dit op.
Tltr?
Nou vooruit dan. In het kort is dit mijn visie op eenzaamheid: Eenzaamheid is een normale emotie die optreedt als een mens onvoldoende verbondenheid met andere mensen ervaart. Eenzaamheid op zich is daarom geen probleem. Het niet kunnen oplossen is dat wel. Want onopgeloste eenzaamheid levert een hersenprobleem op. De oorzaak dat iemand het niet kan oplossen, dat is heel divers. Dat kan in externe omstandigheden zitten, in onvoldoende lifeskills, in traumatische ervaringen, kortom, dat is wat het oplossen van eenzaamheid zo lastig maakt.
Visie binnen Nederland? Als je bedoelt hoe we in Nederland omgaan met eenzaamheid, dan kun je hier terecht voor een uitgebreid interview. Korte uitleg? Dit is mijn visie op de aanpak van eenzaamheid in Nederland: We doen het oerslecht. Wettelijk is er een regeling, namelijk de WMO, die gemeenten opdraagt mensen te ondersteunen die zich eenzaam voelen. Dat is ver en ver beneden de maat. Dat blijkt ook uit de cijfers: in veertig jaar tijd is eenzaamheid alleen maar toegenomen, ondanks alle inzet van het sociaal domein. Daarnaast is er een tijdelijk programma, eentegeneenzaamheid, dat zich uitsluitend richt op ouderen, waardoor 90% van de mensen in Nederland die zich eenzaam voelen niet worden gezien. Marjet Velthuis schrijft er in haar boek ‘heilige zorghuisjes’ uitgebreid over. Feitelijk is een georganiseerde, wetenschappelijk onderbouwde aanpak van eenzaamheid in Nederland niet-bestaand.
Vraag 3
-
Wat zijn u ervaringen met eenzaamheid?
Oei, je bedoelt mijn eigen ervaring? Nou, geloof me, als klein kind heb ik mij al heel eenzaam gevoeld. Het heeft lang geduurd voor ik me een beetje thuis voelde in dit leven. Toen ging ik studeren. Als eerstejaars student overwoog ik een eind aan mijn leven te maken. In dat studiejaar stierven drie bekenden van mij aan suïcide. Eén nam bewust een overdosis, één stortte zich van haar flat in Uilenstede en de derde schoot zich door het hoofd met het pistool van zijn vader. Ik vermoed dat ik te eigenwijs was om het te doen, onder het motto: ‘er moet meer zijn dan dit’. Kortom, ik weet wel wat eenzaamheid is.
Vraag 4
-
Wat te doen bij een vermoeden van eenzaamheid?
Tja, ik denk dat je bedoelt: dat je bij iemand anders eenzaamheid vermoedt? Eerst dan maar eens de andere vragen.
Vraag 5
-
Hoe ontstaat eenzaamheid volgens u?
Die heb ik bij vraag 2 al beantwoord. Ook hier weer even kort: op het moment dat jouw behoefte aan een bepaalde relatie niet wordt vervuld, voel je je eenzaam. Meer lezen? Dat kan hier.
Vraag 6
-
Hoe kan je eenzaamheid signaleren?
Antwoord: dat kun je niet.
Maar dat hoeft ook niet. Want iedereen voelt zich wel eens eenzaam, dat is normaal. Veel mensen weten hoe ze daarmee om moeten gaan. Wat je je af moet vragen is: kan ik iemand die zich eenzaam voelt wel helpen, en zo ja, hoe dan? Pas als je dat weet en de kennis en vaardigheid in huis hebt, kun je je gaan afvragen hoe je de mensen vindt die je zo graag wilt helpen.
Voor een uitgebreider antwoord kun je terecht bij het boek dat ik er over heb geschreven: Eenzaamheid signaleren in drie stappen. Het korte antwoord op de vraag is dit: Signaleren doe je door simpelweg te vragen hoe het met iemands relaties staat: ‘hoe is het thuis, heb je fijne vrienden, hoe is de relatie met je familie en heb je het gevoel dat je genoeg mensen in je leven hebt’. Natuurlijk is het eng om dat te vragen, zolang je niet weet wat je kunt doen als iemand zegt: ‘nee, ik voel me eenzaam’. Daarom: zorg eerst voor deskundigheid, ga dan pas op zoek naar je cliënt.
Vraag 7
-
Welke tips heeft u voor zorgverleners om eenzaamheid aan te pakken?
Besef dat eenzaamheid aanpakken een heel complex probleem is. Je zou denken dat het simpel is: breng mensen met elkaar in contact en voilà, de boel is opgelost. Helaas werkt het zo niet. Sterker nog, het helpt mensen van de wal in de sloot. Ik heb er een heel boek over geschreven, De Eenzaamheidsparadox. Daarin kun je lezen waarom al die goedbedoelde hulp niet werkt. Wat wel werkt is een veel langer verhaal. Geloof me, als ik kon gaf ik je een toverstokje om het op te lossen. Maar de oplossing zit in: kennis en vaardigheden leren waarmee je deskundig wordt in hulp bij eenzaamheid.
Een tweede tip is: eis niet zoveel van jezelf. Eenzaamheid is een lastig probleem, maar het is een persoonlijk probleem van de ander. Het is niet jouw taak dat op te lossen.
Vraag 8
-
Welk advies heeft u voor ons als aankomend verpleegkundigen?
Als verpleegkundige zijn je mogelijkheden om te helpen bij eenzaamheid beperkt, tenzij je je er in specialiseert en je diensten daarvoor apart aanbiedt. Eenzaamheid aanpakken is iets wat niet past in het kader van de zorg zoals die nu is. Wat je wel kunt doen is leren wat eenzaamheid is en wat je kunt doen om het mensen makkelijker te maken. Praten, en dan met name met gebruikmaking van ontwikkelingsgerichte gespreksvoering (wij noemen dat CPPC) kan het verschil uitmaken voor jouw cliënt, maar ook voor jezelf.
Er zijn heel veel dingen die in de zorg toegepast kunnen worden om mensen minder eenzaam te laten voelen, maar het is hier niet de plaats om dat te bespreken. Dat vraagt namelijk een andere inrichting van de zorg. Wat jij kunt doen is praten. En dan zeker niet alleen met de mensen waarvan jij denkt dat die misschien eenzaam zijn. Iedereen die in nieuwe omstandigheden terecht komt kan zich eenzaam voelen. Dat is normaal. Als jij dat benoemt kan dat al heel veel eenzaam-voelen wegnemen. En laten we niet vergeten: de reden dat je bent begonnen met dit vak: je wilt iets betekenen voor een ander. Van een simpele bemoedigende opmerking tot een vriendelijke aanraking: daar kun jij het verschil maken. Nee, dat lost eenzaamheid niet op. Maar het maakt het voor de ander wel fijner.
Jouw manier van omgaan met een cliënt kan iemand al het gevoel geven er niet helemaal alleen voor te staan. Bovendien kun je iemand die aangeeft zich eenzaam te voelen adviseren goede hulp in te roepen. Even aangenomen dat die er is in jouw omgeving. En heel gek misschien, maar je kunt ook altijd verwijzen naar de website Eenzaamheid Informatie Centrum. Daar is heel veel te vinden voor mensen die op zoek zijn naar een oplossing van hun eenzaamheid.
Dan nog even terug naar vraag 4.
-
Wat te doen bij een vermoeden van eenzaamheid?
Na dit verhaal heb je waarschijnlijk wel door dat je pas iets moet gaan doen als je weet welke opties er zijn. Daarvoor moet je verstand hebben van eenzaamheid. Daarom tot slot een paar tips:
- Snap wat eenzaamheid is en wat het met je doet. Lees dit boekje.
- Je kunt eenzaamheid niet aan iemand zien
- De aanpak van eenzaamheid is complex en hoort niet tot jouw taak
- Praten over eenzaamheid kan het taboe verminderen, daar kun jij aan bijdragen
- De enige die eenzaamheid kan oplossen is de persoon zelf; soms is hulp noodzakelijk
- Vraag voor je organisatie les in ontwikkelingsgerichte gesprekstechnieken
- Als je het echt wilt, word dan zelf deskundig.
Studenten stellen vragen over eenzaamheid
Omdat ik de vragen van deze studenten volgde, zit er niet zo veel verband in. Sorry. Ik hoop dat je er toch wat aan hebt.
Jeannette Rijks, mei 2022
