42 Vormen van eenzaamheid. Hoe zit dat?
Overal in de media lees je over vormen en soorten van eenzaamheid. Hoe zit het eigenlijk? In mijn boek ‘De kracht van Eenzaamheid’ schreef ik in 2010 nog over een aantal ‘vormen van’ eenzaamheid. En ook op de website Eenzaamheid informatie Centrum heb ik een aantal keer geschreven over ‘soorten eenzaamheid’.
Toch beweer ik nu echt dat er geen soorten eenzaamheid bestaan. Hoe zit dat dan precies?
Eenzaamheid definiëren
Om te beginnen is het slim om te definiëren wat eenzaamheid precies is. Voordat je soorten gaat onderscheiden wil je tenslotte weten waar je het over hebt. Voor mij is dit de definitie van eenzaamheid:
Eenzaamheid is het ervaren fysieke tekort aan (patronen van) verbondenheid met andere mensen.
Dat betekent dat eenzaamheid iets lichamelijks (fysiek) is. Dat het een tekort aangeeft, dat wil zeggen dat je lichaam een behoefte heeft en dat in die behoefte niet wordt voorzien. Je voelt een tekort. Net zoals je honger en dorst zou voelen. Het gaat om een gebrek aan verbondenheid met anderen, dus niet gebrek aan verbondenheid met jezelf. Het gaat ook niet om verbondenheid met idolen of met dieren, maar met mensen. Die patronen, dat is nog wel iets om apart uit te leggen, maar dat doe ik dan ook op een andere plek, namelijk hier.
Eenzaamheid is een individuele ervaring
Al met al is eenzaamheid dus een volstrekt individuele ervaring die optreedt als we niet voldoende of niet voldoende goed met anderen verbonden zijn. Het is dus niet een bedenksel van iemand. Het is niet het verschil tussen wat iemand heeft en wat iemand wenst. Ik kan me wel van alles wensen. Ik kan wensen dat ik meer vrienden heb, maar dat wil absoluut niet zeggen da tik me eenzaam voel.
Onbewust
Je kunt je zelfs eenzaam voelen zonder dat je het in de gaten heb. Je kent wel het verschijnsel dat je zo opgaat in wat je aan het doen bent dat je geen trek in eten hebt. Dan opeens rammel je van de honger! Zo kun je de hele dag afgeleid zijn en dan opeens als je ’s avonds thuis bent je intens eenzaam voelen.
Emotie brengt je in actie.. als het goed is
Eenzaamheid is dus een emotie, iets wat je in beweging brengt. Eenzaamheid is ook eenzaamheid als je het een andere naam geeft. Als jij niet hebt geleerd van je ouders wat het is om je eenzaam te voelen, en om het te benoemen, dan weet je helemaal niet wat dat gevoel is. Veel mensen hebben geen idee dat wat zij depri noemen, eigenlijk eenzaamheid is. Als je niet weet waar je last van hebt weet je waarschijnlijk ook niet hoe je het kunt oplossen. Je komt dan niet in actie en dat is erg ongezond.
Dan nu de vormen van eenzaamheid of soorten eenzaamheid
Wetenschappers hebben ontdekt dat als je een intieme relatie mist, dat je dan andere dingen lastig vindt dan wanneer je vrienden mist. Dat was voor hen reden om aan te nemen dat er twee soorten eenzaamheid zijn. (Wil je meer lezen over de geschiedenis van het onderzoek naar eenzaamheid, kijk dan hier) En ja, die vormen heb ik in het verleden wel genoemd, je ziet het hier bijvoorbeeld.
Andere behoeften
Helaas is dat niet het hele verhaal. Mensen hebben namelijk niet alleen behoefte aan intieme relaties en aan vrienden, maar ok aan relaties met mensen die hen een gevoel geven dat ze bijdragen aan iets dat groter is dan zijzelf. Dat zou je spirituele eenzaamheid kunnen nemen. Of existentiële eenzaamheid. En inderdaad zie je dat sommigen praten over drie soorten eenzaamheid: sociale eenzaamheid, emotionele eenzaamheid en existentiële eenzaamheid. Maar daarmee zijn we er niet.
Wildgroei aan vormen van eenzaamheid
Andries Baart vindt wel tien vormen van eenzaamheid, kijk maar. En dat is nog maar het topje van de ijsberg. Hier vinden ze wel 100 typen eenzaamheid. Ze zijn allemaal onzin. Net zoals je geen whiskydorst hebt, of knakworsthonger, zo heb je geen soorten eenzaamheid. Je hebt last van eenzaamheid, en de oplossing is verbondenheid. Met de juiste mensen, mensen die bij jou passen, waar jij je veilig en fijn bij voelt. Dat is niet altijd dezelfde behoefte. (Eenzaamheid lijkt dus simpel op te lossen. Wat is dan het probleem? Dat lees je hier.)
Je kan de ene keer hunkeren naar een partner, de andere keer dolgraag een kind willen. De ene keer zou je graag een vriendenclub hebben om mee op vakantie te gaan, de andere keer zou je een schouder willen om op uit te huilen. Je behoeftes zijn niet altijd hetzelfde. Ze variëren door de tijd.
Alleen zijn en eenzaamheid – twee heel verschillende dingen
Sommige mensen gooien alleen zijn op één hoop met eenzaamheid, maar dat is iets essentieel anders. Alleen zijn is een situatie, die soms fijn, soms minder leuk is. Maar het is geen emotie! Eenzaamheid is een emotie. Een emotie die stress opwekt. Dat is niet erg, als het niet te lang duurt.
Tijd van leven
Afhankelijk van je leeftijd is je behoefte aan een soort relatie anders. Een kleuter heeft een liefhebbende moeder nodig. Een leerling op de basisschool wil vriendjes. Jonge ouders willen andere jonge ouders om zich heen. Zo zijn er op elke leeftijd en in elke levensomstandigheid andere behoeften. Als die behoefte niet worden vervuld, voel je je eenzaam. Dat betekent niet dat je dan een andere vorm van eenzaamheid hebt.
Individuele aanpak
Eenzaamheid vraagt om een individuele aanpak om de individuele behoeften in kaart te brengen en een plan te maken om die behoeften te vervullen. Dat is heel goed te doen als mensen niet gehinderd worden door een vroeg trauma, of al langer last hebben van eenzaamheid. Is dat wel het geval, en dat is het helaas vaak, dan is er professionele hulp nodig.
Stop die onzin
Dus laten we alsjeblieft stoppen met vormen van eenzaamheid te zoeken waar ze niet zijn:
ADHD eenzaamheid, zomereenzaamheid, wintereenzaamheid, achterstandswijkeenaamheid, groene haren eenzaamheid, existentiële eenzaamheid, domme mensen eenzaamheid, LHBTQI eenzaamheid, flat eenzaamheid, oorlogseenzaamheid… Kom op, mensen, get wise!
Eenzaamheid aanpakken vereist kennis van zaken. Laten we het niet ingewikkelder maken dan het al is. Er zijn helemaal niet allerlei vormen van eenzaamheid. Er zijn allerlei omstandigheden, er zijn allerlei mensen. Eén soort eenzaamheid. Net zoveel oplossingen als er mensen zijn.
Jeannette Rijks, maart 2023
Referenties:
A Critique of Existential Loneliness
Do we all experience loneliness the same way?
When loneliness dimensions drift apart: Emotional, social and physical loneliness
