We praten vaak over eenzaamheid alsof het een probleem is van ouderen, of dan toch in elk geval een probleem van iemand anders. Maar is dat wel terecht? Uit onderzoek weten we dat eenzaamheid op elke leeftijd kan voorkomen. Je zou nu kunnen denken: maar iedereen voelt zich toch wel eens eenzaam, dus het is logisch dat het onder alle leeftijden wel eens voorkomt. Maar het probleem van eenzaamheid is toch een probleem van ouderen die nergens meer heen kunnen?
Eenzaamheid is een signaal
Het klopt dat het iedereen wel eens overkomt. Eenzaamheid hoort namelijk bij het leven. Eenzaamheid is het signaal dat je krijgt van je lichaam als je verbinding met andere mensen niet bij je past, als je dus andere relaties nodig hebt. Dat kan betekenen dat je nieuwe verbindingen nodig hebt, maar het kan ook betekenen dat bestaande relaties een andere inhoud moeten krijgen. Hieruit volgt dat eenzaamheid op elke leeftijd kan voorkomen. Eenzaamheid op zich is dan ook eigenlijk geen probleem. Het wordt pas een probleem op het moment dat iemand niet in staat is om verbetering aan te brengen in die verbindingen. Het is logisch te denken dat zeer oude mensen, bijvoorbeeld mensen die aan huis gebonden zijn en fysiek niet zoveel mogelijkheden hebben, het meest last hebben van eenzaamheid. Toch is dat maar een klein deel van het verhaal. Het kan namelijk iedereen, altijd overkomen. Ook kinderen voelen zich dus wel eens eenzaam.
Emoties bespreken
Eenzaamheid is een emotie, net als angst en verdriet. Kinderen moeten daarmee leren omgaan. Dat gaat niet vanzelf, daar hebben ze wat hulp bij nodig. Benoemen wat het gevoel is en wat het betekent, is stap één. Veel ouders hebben daar zelf niet zo veel ervaring mee en dus leren hun kinderen het ook niet.
Is mijn kind eenzaam?
Die vraag is lastig te beantwoorden, want eenzaamheid kun je niet aan iemand zien, zelfs niet aan je eigen kind. Wel kun je natuurlijk vermoeden dat er wat is. Dat er gepest wordt bijvoorbeeld, of dat je kind niet goed in haar vel zit. Toch moet je ook als je niets aan je kind ziet, eenzaamheid bespreekbaar maken. Voor kinderen is het namelijk niet vanzelfsprekend dat ze weten dat eenzaamheid niet normaal is. Zo zouden ze kunnen denken dat het leven een trieste bedoening is, omdat ze niet geleerd hebben om te gaan met dat gevoel. Erger nog, misschien denk jij als ouder wel dat eenzaamheid er nu eenmaal bij hoort – en dat je er niets aan kunt doen!
Zeker, eenzaamheid hoort bij het leven, net als honger en dorst. Maar net zoals je aan honger en dorst iets moet doen, moet je dat ook doen als je je eenzaam voelt. Praat erover, benoem het gevoel, ook als er niet echt iets aan de hand is. Zorg dat je kind weet dat eenzaamheid af en toe in het leven voorkomt. Dat het niet het einde van de wereld is, en dat je soms nieuwe vrienden moet maken.
Kun je zien of je kind zich eenzaam voelt?
Eenzaamheid kun jemeestal niet aan iemand zien. Dus ook niet aan kind. Je zou denken dat je je eigen kind het best kent en dat je dus kunt zien als er iets aan de hand is, maar soms zie je de dingen niet, juist omdat je er zo dicht op zit. Neem daarom niets als vanzelfsprekend aan. Praat er over, als je ook maar vermoed dat je kind zich ongelukkig voelt. Eenzaamheid (en het gevoel hebben er niet bij te horen) komen zo vaak voor, dat het vaak de oorzaak is van verdriet. Praten lost het niet direct op, maar het geeft je kind in elk geval het gevoel er niet alleen voor te staan. Dat op zich maakt al minder eenzaam.
Eenzaamheid oplossen betekent andere verbindingen met mensen aangaan, of de verbindingen die je hebt een andere vorm of inhoud geven. Dat is voor kinderen niet anders dan voor volwassenen. Dat betekent dus nieuwe vrienden maken, zo nodig geholpen door de ouders. Het kan ook betekenen dat de relatie die jij met je kind hebt moet verbeteren. Wees eerlijk naar jezelf. Kun je andere dingen ondernemen met je kind? Dat kind eens alleen meenemen ergens heen en onverdeelde aandacht geven? Onderschat niet wat veranderingen in gezinssamenstelling doen met kinderen: voor hen is dat vaak veel ingrijpender dan voor jou als volwassene, omdat jij buiten het gezin meer relaties hebt dan zij: voor een kind is een verandering al gauw een wereldschok.
Neem eenzaamheid serieus – neem je kind serieus
Als je kind zegt zich eenzaam te voelen, bagatelliseer dat dan niet. Eenzaamheid is ernstig genoeg om serieus genomen te worden. Kon je er zelf niet uit, vraag dan hulp aan een daarvoor opgeleid Specialist Eenzaamheid. In elk geval is het zinvol met je kind te praten over gevoelens van eenzaamheid. Als je namelijk nooit geleerd hebt wat eenzaamheid is en wat je zou kunnen doen om het op te lossen, dan betekent het dat je er net zoveel last van kunt hebben wanneer je kind bent als wanneer je volwassen bent. Ongelooflijk veel kinderen zitten in die situatie. Ze voelen zich eenzaam en hebben geen idee wat ze eraan kunnen doen. Thuis is het geen onderwerp waarover gesproken wordt, dus daar vinden ze niet de informatie die ze verder kan helpen. Op school is het ook meestal geen onderwerp waarover gesproken wordt, dus ook daar vinden ze geen aanknopingspunten die hen verder helpen. En zo voelen zich in Nederland honderdduizenden kinderen ontzettend eenzaam zonder dat anderen daar weet van hebben.
Pesten
In het kader van anti-pestprogramma’s wordt eenzaamheid nog wel eens benoemd, maar echte handreikingen om eenzaamheid zelf aan te pakken kom je zelden tegen. Het gevolg is dat er niet alleen honderdduizenden kinderen rondlopen die zich eenzaam voelen, maar dat ze ook nooit leren hoe ze er een oplossing voor kunnen vinden. Zodat zij vervolgens volwassenen worden die zich eenzaam voelen en uiteindelijk, als ze niet vroegtijdig doodgaan, worden zij ouderen die zich eenzaam voelen.
Eenzaamheid oplossen begint erbij je bewust te worden van het probleem. Als je niet weet dat je kind zich eenzaam voelt zul je daar misschien aan voorbijgaan. Als je weet dat 40% van de bevolking zich eenzaam voelt en dat dit door alle leeftijdsgroepen heen gaat, zul je beseffen dat ook jouw kind zich eenzaam kan voelen. Kàn, want het hoeft niet zo te zijn. Maak eenzaamheid daarom bespreekbaar. Iedereen weet wat het is en iedereen weet hoe het voelt, ook jouw kind. Aandacht geven aan iets waar je kind het hele leven mee te maken kan krijgen, is een belangrijk deel van je taak als ouder. Veel ouders vinden het moeilijk met hun kinderen te praten over seks. Begin eens te praten over eenzaamheid. Dit is misschien je kans om te oefenen in het bespreekbaar maken van een moeilijk onderwerp.
Tips voor eenzaamheid bij kinderen
Om je dat iets makkelijker te maken heb ik een tip. Je hoeft niet direct eenzaamheid te bespreken alsof het een probleem kan zijn. Je kunt het gewoon hebben over vriendschappen en over de vraag of je kind wel tevreden is met de vriendschappen die het heeft. Leer je kind hoe je vrienden maakt en praat daar vooral ook over. Dan kun je eenzaamheid ook benoemen als het gevoel dat je hebt als je iets tekort komt op dat gebied. Zo leert je kind dat eenzaamheid een seintje is van het lichaam, een signaal om in actie te komen om vrienden te maken of anders om te gaan met de vriendschappen die er zijn. Jij bent degene die je kind erin kan steunen.
Mocht je erachter komen dat je kind werkelijk last heeft van eenzaamheid en dat dat misschien al wat langer speelt, aarzel dan niet en roep de juiste hulp in. Ik zou willen dat ik je zou kunnen adviseren contact op te nemen met je huisarts om via de jeugdgezondheidszorg hulp te vinden maar helaas is de situatie op dit moment niet zo dat daar werkelijk hulp van te verwachten is. Zorg daarom zelf voor voldoende kennis zodat jij je kind optimaal kunt helpen en roep zo nodig de hulp in van een specialist eenzaamheid.
