Eenzaamheid en tante Elly
December 2022. Het is bijna 23 jaar geleden dat ik bij mijn tante aan de ronde tafel zat. Het was eind mei en haar huisarts was op visite. We zaten aan een goed glas Bordeaux. De tuindeur stond open. De vitrage waaide loom naar binnen, zodat je telkens even de bosaardbeitjes kon zien onder de kersenboom. Het leven leek prachtig.
Tot ze vertelde hoe eenzaam ze zich voelde. En dat ze echt alles had geprobeerd, maar dat niets hielp. De dokter voelde zich overvallen, dat was te zien aan zijn ongemakkelijk verzitten. Zijn aanbod bestond uit een half jaar antidepressiva. Wat vond ik dat een verklaring van onvermogen. Maar zelf schoot ik ook tekort, vond ik.
Eenzaamheid: wicked problem
De rest is history. Tweeëntwintig jaar lang heb ik me verdiept in de taaie kost van eenzaamheid. Mijn tante leeft niet meer. Ze heeft het nog vijf jaar gerekt na die gedenkwaardige dag. Dat haar leven een stuk langer had kunnen zijn – en gelukkiger – met een serieuze aanpak van eenzaamheid, daar ben ik van overtuigd.
Zo’n serieuze aanpak van eenzaamheid is in Nederland nog lang niet overal een feit. Vaak worden goedbedoelde initiatieven genomen, maar zonder de nodige kennis van zaken, waardoor mensen vertrouwen verliezen in hulpverlening. Dat is jammer, zowel voor degenen die hulp zo dringend nodig hebben als voor degenen die met alle enthousiasme, een groot hart en veel goede hoop beginnen aan dergelijke acties. Want wie afknapt komt vaak niet terug.
Het is zo verleidelijk te denken dat eenzaamheid wel opgelost wordt als je mensen maar bij elkaar brengt. Als je maar activeert, als je maar zorgt voor verbinding. Het is zo verleidelijk te denken dat als je maar enthousiast genoeg bent, lieve verhalen deelt en het vooral gratis doet, dat dan het probleem vanzelf wel opgelost raakt. Helaas, dat hebben al generaties mensen geprobeerd. Jaar in, jaar uit, generatie in, generatie uit, zijn mensen bezig te proberen eenzaamheid met goede bedoelingen op te lossen. En nee, ik ben echt niet de enige die dit beweert, kijk maar naar wat Professor Van Tilburg zegt.
Waarom een aanpak van eenzaamheid niet werkt
Eenzaamheid die langer duurt dan pakweg een half jaar tot een jaar, heeft het brein grondig veranderd. Daar kun je tegenin brengen dat het brein altijd verandert en daar heb je gelijk in. Maar deze veranderingen zijn specifiek voor eenzaamheid en ze hebben genadeloze gevolgen. Die gevolgen staan allemaal een oplossing in de weg, kijk maar:
- Eenzaamheid maakt dat je angstig wordt voor nieuwe situaties en voor nieuwe mensen
- Eenzaamheid maakt dat je gezichtsuitdrukkingen verkeerd interpreteert, waardoor je angst voor mensen toeneemt
- De mensen die je wel vertrouwt zijn de mensen dicht om je heen, zoals je eigen kinderen. De neiging om daaraan te gaan hangen is daardoor groot
- Eenzaamheid verstoort het functioneren van hormonen die je laten genieten van omgaan met anderen, waardoor contact met mensen vaak gewoon niet fijn voelt
- Je wordt sociaal onhandig omdat je wel contact wilt, terwijl je brein je tegenhoudt.
Al deze dingen staan het aangaan van nieuwe relaties in de weg, terwijl de persoon zelf hunkert naar verbinding.
Waarom een aanpak van eenzaamheid werkt
Als je het bovenstaande weet, is het eigenlijk simpel: zorg ervoor dat die hersenveranderingen worden aangepakt en leer mensen hoe ze relaties kunnen aangaan en onderhouden, dan is het opgelost. Zo simpel is het ook alleen… hoe doe je dat?
In mijn opleidingsbedrijf, Faktor5, leer je dat. Je leert wat wel werkt in de aanpak van eenzaamheid. Bij wie en op welk moment. Waarom nu juist dat wel werkt, en waarom bepaalde dingen gedoemd zijn te mislukken. Als je de kennis hebt die de wetenschap al een aantal jaar heeft opgeleverd, kun je zelf beoordelen waarom een bepaalde aanpak waarschijnlijk zal werken en waarom niet.
Met die kennis kun je zelf bedenken wat je kunt doen om eenzaamheid aan te pakken, of wat je kunt doen om te voorkomen dat het een probleem wordt. Voor jezelf én voor anderen. Gelukkig zijn er steeds meer mensen die zich daarin willen verdiepen om anderen echt goed te kunnen helpen. Het komt je niet aanwaaien. Eenzaamheid is echt een complex probleem en wil je daarbij helpen dan kom je niet onder een stevige studie uit.
Kant en klare aanpak
Omdat eenzaamheid altijd een individuele oplossing vraagt is het pad ernaartoe altijd hetzelfde: de persoon moet zelf in kaart hebben wie zij zelf is, welke behoeftes hij heeft en met welke mensen dus verbinding zinvol en fijn is. Dat is de basis van mijn cursus Creatief Leven. Het is een individueel traject van onderzoek naar wat voor die persoon de beste oplossing is. Om dat verkrampte, eenzame brein te helpen ontspannen zit er in de cursus een stevig aantal technieken verweven.
En daar zit hem de clou: om de cursus te kunnen begeleiden moet je niet alleen verstand hebben van eenzaamheid in alle vormen en soorten. Je moet ook weten hoe je mensen kunt helpen het brein te activeren en te helpen ontspannen. Tot slot moet je ook die kennis kunnen overdragen op je cursisten. Want het is de bedoeling dat zij niet afhankelijk blijven van hulpverlening.
Natuurlijk kun je zelf een aanpak ontwerpen. Maar waarom als deze is erkend door een commissie van wetenschappers en is ingeschreven in de databank effectieve sociale interventies? Waarom iets nieuws verzinnen als je weet dat deze al jaar en dag wordt toegepast in allerlei gemeenten? Als je weet dat we de meetresultaten al jaren delen?
Falende hulp bij eenzaamheid
Er moeten echt meer mensen komen met kennis van zaken, zodat mensen als mijn tante Elly niet veroordeeld zijn tot antidepressiva. Of veroordeeld tot hulpverleners die niet weten wat ze doen en daardoor mensen van de wal in de sloot helpen. Want baat het niet, dan schaadt het vaak wel, zoals ook Rick Kwekkeboom zegt.
Gelukkig zijn er steeds meer organisaties die zien hoe mensen kunnen profiteren van een goede aanpak van eenzaamheid. Omdat succes daarbij terugkomt in alle aspecten van het leven. Mensen die goed in hun vel zitten en verbonden zijn met anderen zijn niet alleen gelukkiger. Ze doen meer mee, dragen meer bij en zijn een opbouwende kracht.
Focus van eenzaamheid
Bijna twintig jaar heb ik mijn kennis gratis gedeeld met de wereld, in de vorm van de website eenzaamheid.info. Sinds drie jaar deel ik gratis mijn kennis in webinars voor professionals, en ook in 2023 gaan die gewoon door. Op ons internationale internetarchief kun je nog zien hoe die eerste pagina’s eruit zagen. In 2003 al meldde ik dat eenzaamheid geen ouderenprobleem is. Langzamerhand ligt nu, bijna twintig jaar later, de focus niet meer alleen bij ouderen. Maar gratis heeft een grens. In mijn opleidingsbedrijf geef ik kwaliteit, state of the art kennis van zaken en een methodiek die werkt. Dat daarvoor een betaling wordt gevraagd is logisch. Kijk wat de opleiding inhoudt en oordeel zelf.
Ode aan tante Elly
Mijn tante Elly was een fantastische vrouw. Inspirerend, belezen, veelzijdig, knettergek en een bourgondische gastvrouw. Ze was mijn surrogaat moeder en een verrijking van mijn leven. Het spijt mij meer dan ik kan zeggen dat mijn aanpak voor haar te laat kwam.
Daarom ben ik zo blij met al die mensen die inzien dat eenzaamheid aanpakken misschien wel het meest zinvolle is dat je kunt doen in dit leven. Mensen die alle tante Elly’s in dit leven gunnen dat ze goede hulp krijgen. Mensen die doorgaan, ook als ik ophoud mijn trom te roeren. Mensen als jij.
Nu ben jij aan zet
Zoek je een opleiding om eenzaamheid effectief te leren aanpakken, dan ben je hier op het goede adres. Deskundige opleiders maken van jou een bijzonder specialist. Specialist eenzaamheid. Doen!
